Վախենամ՝ ճշմարտությունից շատ հեռու չի էթնոս-ազգություն երևույթի «կենսաբանական տարիք» հասկացությունը. «հին ազգերի» էթնիկական գոյությունը ծերացել է, և նրանց ուժերը սպառվում են: Շունչը կարճանում է: Քսանհինգ տարի առաջ սկսված մեր «ազգային ազատագրական» երթը հասնում է իր չծրագրավորված հանգրվանին՝ Եվրասիային՝ ի դեմս Մաքսային միության: Հազար վեց հարյուր տարի առաջ «միջին տարիքի» ազգ էինք, երբ Արևմտյան Հայաստանը տրվեց Բյուզանդական կայսրությանը, արդեն ծերությանը մոտ էինք՝ բյուզանդականից տրվեց թուրքական կայսրությանը, Արևելյան Հայաստանը՝ համապատասխանաբար պարսկական կայսրությունից՝ ռուսական կայսրությանը: Հավանաբար ծերությունից, նաև՝ մտավոր զառամությունից մնաց միայն Արևելյան Հայաստանը՝ ռուսական կայսրությունում: Ավելի ուշ քսանհինգ տարի ժամանակ տրվեց՝ փորձելու ապրել առանց կայսրության: Բյուզանդական կայսրության ժառանգորդի հավակնություններով այսօրվա նեոռուսական կայսրությունը, որի տարածքային ռեալ հնարավորություններն ավելի արևելյան են, քան արևմտյան, մեզ ասում է. «Տեղ եք հասել, իջեք»: Մենք էլ «իջնում» ենք: «Ազգային ջոջերի» հրահանգով: Չհասցնելով բարձրանալ: Շունչներս չհերիքե՞ց բարձրանալ: «Ազգային ջոջերի» վազքը մինչև մարա՞գն եղավ: Բայց մենք էլ մի բան չենք: Մինչ մեր քաղաքակրթական անցյալի դափնիներով ու էթնիկական մաքրության հեքիաթներով ինքներս մեզ մխիթարելով կառչել ենք անցյալին, էթնիկական մաքրության հեքիաթների հետ գլուխ չդնող երիտասարդ և ագրեսիվ ժողովուրդները (ռուս, ամերիկացի, թուրք, նեոհրեաներ...) աշխարհի զարգացումների նոր պայմաններ են թելադրում, որոնցում մեր հնաոճ էթնիկական մաքրությունը չի տեղավորվում: Հիշենք՝ երբ ենք մենք ուժեղ՝ երիտասարդ հայ ժողովուրդը, Տիգրան Մեծ և Արշակունիներ: Մեր կուսական էթնիկական մաքրության մասին խոսք չկար: Ուժեղները հեքիաթներից չեն կառչում: Նրանք նախաձեռնում են, ծրագրավորում են, պայքարում են, թելադրում են, գործում են: Համամարդկային բարոյականությունն ու արդարությունը ձևավորում են: Մենք, որպես երկիր, կառչել ենք համաշխարհային սոցիալական օժանդակության սին ծրագրերից, և, մեր երիտասարդ ու նախաձեռնող բնակչությանը փաստացի դուրս անելով, մեր բնակչության մեծ մասին էլ կապել ենք սոցիալական աջակցության տեղական սին ծրագրերին: Օրորվում ենք հեքիաթի ու պատրանքների ճոճում՝ սպասելով «ուժեղ ասպետին»: Չուզեցինք ինքներս «ուժեղ ասպետ» լինել: ՉկարողացաՆք: Բայց նաև՝ չփորձեցինք: Նույնիսկ ղարաբաղյան պատերազմի հաջողված փորձն ունենալով: Բարի վերջավորությամբ հեքիաթների բարոյականությունը թույլերի ինքնարդարացումն է: Բայց դեռ ուշ չէ: Այդքան կամք կունենա՞նք: